MACHU PICCHU – INKASKA EKSTRAWAGANCJA W ANDACH

.

Kontemplując ruiny (Machu Picchu)

.

      Początek filmu Herzoga Aguirre, gniew boży. Stromym górskim szlakiem w Andach schodzi smętna procesja konkwistadorów i najemnych Indian. Dźwigają ze sobą – niczym brzemię – olbrzymie muszkiety, koła i lufy armatnie, kosze, wory, klatki z kurami… Razem z nimi drepczą lamy; widzimy nawet dwie młode damy (w pełnym sukniowym rynsztunku). Zakuci w zbroje rycerze kurtuazyjnie podają kobietom rękę, pomagając w pokonaniu zdradliwej ścieżki (z której co jakiś czas coś – lub ktoś – spada). Cały ten kuriozalny wężyk piechurów spowija mgła, a kiedy smog się rozrzedza widzimy szczyty i zbocza gór porośnięte gęstą dżunglą.
Dziwna to, ale i wymowna scena. Ludzkie mrówki w swoim marszu lunatyków, poszukujące złotego El Dorado. Rozszerzające przy okazji swoje terytorium – w nigdy niezaspokojonej żądzy podboju; gotowe do najbardziej karkołomnych eskapad w pogoni za władzą i bogactwem, albo za swoją idée fixe.
Dopiero później dowiedziałem się, gdzie Werner Herzog filmował te sceny. Otóż było to jakieś 100 metrów od… zabudowań Machu Picchu. Na ekranie nie widać ruin słynnego miasta Inków, więc nie można się było zorientować co do lokalizacji, ale kiedy sam dotarłem do tego miejsca, natychmiast przypomniałem sobie pierwsze kadry Aguirre. Był to początek szlaku, który prowadził z miasta na Huayna Picchu – szczyt góry, której charakterystyczny stożkowaty kształt znany jest z klasycznych panoramicznych ujęć Machu Picchu. Zacząłem się wspinać po ścieżce, choć próżno już było odnaleźć na niej ślady Klausa Kinsky’ego.

      Być może nie jestem tu sprawiedliwy, ale w moich oczach Herzog nie profanował tego miejsca tak, jak np. sprofanowało go… Bollywood, którego artyści jedną ze swoich tanecznych a rozbuchanych scen nagrali właśnie w ruinach Machu Picchu. Wprawdzie zgodę przyznano dopiero po interwencji indyjskiego rządu, ale jednak. Na szczęście wybito Peruwiańczykom z głowy projekt kolejki linowej i budowę luksusowego hotelu w najbliższym sąsiedztwie starożytnego miasta, wpisanego przecież na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Nota bene, zaraz potem organizacja ta uznała Machu Picchu za miejsce zagrożone, głównie przez masową turystykę, która w XXI wieku wręcz eksplodowała. Obecnie, w sezonowym szczycie, ruiny zwiedza podobno 2,500 turystów dziennie (taki został nałożony przez rząd peruwiański limit odwiedzin). A jednak, mimo wszystko, można uniknąć tych tłumów. Wystarczy zjawić się tutaj przed 10 rano albo po 2 po południu. Jeśli można odczuć jakąś mistykę miejsca – poczuć dotknięcie genius loci – to tylko wtedy. Wbrew pozorom Machu Picchu jest rozległe, więc nawet kilkaset osób może się tu dość luźno rozlokować. O pewnych porach można nawet odnieść wrażenie, że człowiek jest sam – zagubiony w labiryncie ścian z ciosanego kamienia.

      Tylko reklamie (nota bene National Geographic) zawdzięczamy to, że za odkrywcę „zaginionego” miasta Inków uznano Hirama Binghama, historyka Uniwersytetu Yale, który na Machu Picchu natknął się w 1911 roku podczas swojej wyprawy mającej na celu odnalezienie ostatniej stolicy Imperium Inków Vilcabamby. Co ciekawe, zrazu porośnięte dżunglą ruiny na górskiej przełęczy między górami Huayna Picchu (Młody Szczyt) oraz Machu Picchu (Stary Szczyt) nie zrobiły na naukowcu większego wrażenia i ekspedycja ruszyła w dalszą drogę, jednak kiedy okazało się, że następne miejsca są jeszcze mniej imponujące, Bingham wrócił się i uznał (zupełnie mylnie zresztą), że jednak Machu Picchu jest legendarną Vilcabambą.
W następnych latach zorganizowano jeszcze kilka ekspedycji do Machu Picchu, ruiny oczyszczono z zarośli, przyjrzano się im bliżej, częściowo rozkopano i – rzecz chyba najważniejsza – wywieziono stamtąd do Stanów Zjednoczonych kilka tysięcy archeologicznych artefaktów (które dopiero – po trwającym blisko 100 lat sporze między Amerykanami a Peruwiańczykami – w 2012 roku w większości wróciły do Peru). Bingham nie był jednak pierwszą „bladą twarzą”, która zobaczyła Machu Picchu. Jest prawdopodobne, że jeszcze w XVI wieku dotarł tu hiszpański renegat, niejaki Miguel Rufino, który schronił się w Dolinie Urubamba wraz ze swoją indiańską żoną. To są przypuszczenia, natomiast pewne jest, że miasto splądrował w latach 70 XIX wieku niemiecki „biznesman” Augusto Berns, który (w porozumieniu ze skorumpowanymi peruwiańskimi władzami) zaczął handlować na masową skalę przedmiotami znalezionymi w Andach, wywożonymi następnie do Europy. Są również dowody, że na dekadę przed Binghamem zawitał tu także mieszkaniec Cusco Agustin Lizarraga, i że to on przyprowadził do Machu Picchu pierwszych turystów, którymi byli członkowie pewnej francuskiej rodziny z Paryża. Ponoć to właśnie Bingham, zazdrosny o miano „odkrywcy” Machu Picchu, usunął z ruin kamień z podpisem Agostina: „Lizarraga 1902”, który to fakt, sponsorujące wyprawę Binghama National Geographic, w swoim wydaniu poświęconym „odkryciu” Machu Picchu, skrzętnie pominęło. Cóż, kreowanie „rzeczywistości” przez media nie jest wymysłem tylko naszych czasów.
To właśnie kulturo-centryzm Zachodniej Cywilizacji powoduje, że poznanie miejsc, które przecież od dawna zamieszkiwane są przez innych ludzi, nazywamy „odkryciem”. Tak było z „odkryciem” Ameryki przez Kolumba czy Australii przez Duńczyków.

      Wiemy, że Machu Picchu wybudowali w połowie XV wieku Inkowie, którzy zamieszkiwali go przez nie więcej jak 100 lat, a następnie opuścili, zostawiając miasto na pastwę bujnej już w tej części Andów flory. Wszystko inne jest hipotezą – lepiej lub gorzej przystającą do rzeczywistości.
Było Machu Picchu rezydencją króla Inków Pachacuteka i jego świty? Czy też może miejscem kultu? A może astronomicznym obserwatorium? Twierdzą? Symbolem – i przypieczętowaniem – władzy nad okolicznymi ludami? Może pełniło wszystkie te funkcje naraz?
Bo hipoteza, że była to siedziba Dziewic Słońca – najpiękniejszych kobiet poświęconych służbie Bogu Słońca Inti – mimo swej romantycznej i kultowej otoczki upadła i nie brana jest już przez żadnego z liczących się naukowców na poważnie.
Co było powodem opuszczenia miasta – i to jeszcze przed podbiciem królestwa Inków przez Pizarra i jego kompanów? Otóż najprawdopodobniej recesja i problemy wewnętrzne, które spowodowały, że inkaskiej elity nie stać już było na utrzymanie tej luksusowej ekstrawagancji w miejscu tak mało przystępnym – na obrzeżu Andów i amazońskiej dżungli, w odległości 112 km od stolicy Cusco. (Przy okazji można zwrócić uwagę na zaskakujący dla wielu fakt, że Machu Picchu jest położone na wysokości ok. 2 400 m n.p.m., czyli o kilometr niżej od Cusco, w związku z czym ma łagodniejszy klimat, który mógł wabić Inkę i jego dwór. Ponadto: prowincja zawsze jest spokojniejsza od stołecznego gwaru i poddana mniejszej presji. Nie wspominając o malowniczości Świętej Doliny Urubamba, którą w okolicach Machu Picchu zaczyna porastać gęsty tropikalny las, ciągnący się aż do Atlantyku.)

     Machu Picchu uznaje się za „perłę” i arcydzieło inkaskiej architektury i nie ma w tych określeniach większej przesady. Miasto składa się z dwóch części: górna to zbudowany z najbardziej finezyjnie ciosanych granitowych bloków kompleks świątyń i pomieszczeń „pałacowych” które zajmowała najwyższa w hierarchii społecznej kasta – król, dworzanie i kapłani. Dolną okupowało „pospólstwo” – rolnicy, strażnicy i służba, a budynki posiadały ściany z grubo ciosanego granitu, a nawet z polnych i rzecznych kamieni. Całość miejskich zabudowań wspierały ulokowane na zboczach góry tarasy, pełniące rolę zarówno ochronną (niejako fundamentalną, bo bez nich miasto niechybnie osunęłoby się w przepaść), obronną (ich strome ściany były doskonałą przeszkodą dla ewentualnych napastników) oraz – last but not least – praktyczno-użyteczną (uprawiano bowiem na nich kukurydzę i inne rośliny niezbędne dla utrzymaniu przy życiu liczącej ok. 1000 osób populacji miasta).
Rozlokowanie i konstrukcja budowli (w liczbie ok. 400), ich wkomponowanie w topografię przełęczy i gór, solidne i wielowarstwowe tarasy, czy wreszcie doskonały (i funkcjonujący do dzisiaj) system kanałów i akweduktów – dostarczający zarówno wody pitnej mieszkańcom, nawadniający tarasowe uprawy, jak i drenujący miasto – to wszystko było wytworem inżynierskiego mistrzostwa, robiącego wrażenie nawet po upływie pół tysiąca lat, w epoce nowoczesnego budownictwa, dysponującej bez porównania lepszą technologią i techniką.

     Jest więc co podziwiać. Widok niezwykłego miasta rozłożonego w siodle przełęczy między dwiema górami, mającego w tle niebotyczne Andy i otoczonego z trzech stron zakolem rzeki Urubamba, to widok ikoniczny. Machu Picchu uznano za jeden z siedmiu cudów świata ery nowożytnej. Nic więc dziwnego, że jest on również jedną z największych atrakcji turystycznych nie tylko Peru i Ameryki Południowej, ale i świata.
Do Machu Picchu z Cusco nie jest daleko. Najwięcej ludzi dociera tam pociągiem (2 godziny jazdy z Cusco) lub autobusami; piechurzy zaś – biegnącym przez Andy słynnym Szlakiem Inków. Najbardziej popularny jest 4-dniowy trekking, choć niektórzy szczęśliwcy (obecnie trzeba rezerwować miejsce – pozwolenie wejścia na szlak w porze suchej – na dobry rok wcześniej) wybierają trasę tygodniową, albo znacznie krótszą, bo tylko 2-dniową. Co ciekawe, do Machu Picchu dochodzi się wtedy ścieżką prowadzącą z góry. Mimo zmęczenia schodzi się wtedy jak na skrzydłach, zapominając o wszelkich trudach – na widok majaczącego w dole miasta człowieka wypełnia po brzegi euforia..

      Wielką sławę zawdzięcza Machu Picchu nie tylko swojej wartości cywilizacyjnej i historycznej, ale i… spektakularnej. Miasto jest bowiem niesłychanie malowniczo i ciekawie położone. Często zmieniająca się aura, mieszanina mgieł, kłębiących się chmur i przebijającego się przez nie słońca, dopełniają tylko atrakcyjną fotogeniczność miejsca, które na dodatek bardzo łatwo jest fotografować, zwłaszcza z góry. Intensywna zieleń trawy porastającej tarasy i miejskie dziedzińce, skontrastowana z kamienną mozaiką zabudowań i labiryntu murów ułożonych (bez żadnej zaprawy) z ciasno dopasowanych kamieni, głazów oraz bloków skalnych wykutych z brązowo- szaro- biało- żółtego granitu – to wszystko składa się na jeden z najbardziej fascynujących i zapadających w pamięć widoków na świecie.

* * *

.

.

© ZDJĘCIA WŁASNE

.